توسعه و منازعات قومی
در یکی از ساده‌ترین و در عین حال گویاترین تعاریفی که از توسعه صورت پذیرفته است، توسعه به مثابه جریانی چندبعدی(سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) دانسته شده است که در حرکت پیش‌رونده خویش کاهش فقر، بیکاری، نابرابری و صنعتی شدن هر چه بیشتر، ارتباطات بهتر، ایجاد نظام اجتماعی مبتنی‌بر عدالت و افزایش مشارکت مردم در امور روزانه سیاسی را درپی دارد(۱). این جریان در جوامع مختلف، به صور و اندازه‌های گوناگون، پیگیری، اعمال و تجربه شده است؛ بدین‌لحاظ در درجه‌بندی سطوح توسعه ما جوامع چهارگانه‌ای را قابل تشخیص دانسته و در ضمن مباحث این قسمت، خطوط درباره علل و زمینه‌های بروز منازعات قومی به دست پژوهشگران و دست‌اندرکاران مسائل قومی در سال‌های اخیر تحقیقات گسترده‌ای صورت پذیرفته است و هر یک از این محققین با پرداختن به زوایا، ابعاد و اجزایی سعی در تبیین این موضوع داشته‌اند. این مطلب حکایت از اهمیت بسیار زیاد مسأله قومیت‌ها دارد که در جمهوری اسلامی ایران نیز هم‌اکنون نقش قابل‌توجهی را ایفا می‌کنند.
مقاله پیش رو با دستمایه قرار دادن مباحث توسعه و نیز دیدگاه‌هایی که نسبت میان توسعه و بحران‌های قومی را مورد دقت‌نظر قرار داده‌اند درصدد به دست دادن تحلیلی همه جانبه از این دیدگاه‌ها است. مؤلف با طرح چهار دیدگاه در زمینه توسعه و ستیزه‌های قومی؛ یعنی نظریات سنتی، جدید، مرحله‌گذار و فرانوگرایی، ضمن به دست دادن تصویری نسبتاً جامع از این حوزه پژوهش، به بررسی مسائل ایران پرداخته و با توجه به تئوری‌های گفته شده، مسائل قومی ایران در دوران معاصر را به شکل مختصری تبیین می‌کند. در مجموع نظرات طرح شده زمینه مناسبی را برای ارزیابی‌های انتقادی بعدی فراهم می‌آورد. حد فاصل هر یک را با دیگر جوامع نشان خواهیم داد. در تشریح رابطه میان توسعه و کشمکش‌های قومی سؤالاتی در ذهن می‌آید که پاسخ به آنها در درک بهتر و دقیق‌تر این دو مفهوم مؤثر تواند بود. مثلاً؛ چه رابطه‌ای میان توسعه و هویت‌های قومی وجود دارد؟ آیا فرآیند نوگرایی موجب استحاله، ادغام و کم‌رنگی هویت‌های قومی می‌گردد؟ یا بر عکس حرکت به سوی مدرنیزه کردن کشور رشد هویت‌های قومی را درپی آورده و تقاضای گروه‌های قومی برای کسب جایگاه بهتر در هرم قدرت سیاسی، ثروت و شأن اجتماعی را افزایش خواهد داد؟ دوران گذار چه تأثیری بر مناسبات قومی برجای خواهد نهاد؟ فرجام درگیری‌های قومی در مرحله فرانوگرایی چگونه خواهد بود؟ و سرانجام این‌که ستیزه‌های قومی در چه شرایطی افزایش پیدا خواهد کرد؟
در پاسخ به سؤالات بالا و در دسته‌بندی نظریه‌پردازی‌های انجام شده – همچون تقسیم‌بندی جوامع – به ترتیب زیر چهار دیدگاه عمده قابل شناسایی است که هر یک با استدلالات خاص خود درصدد پاسخگویی به موارد طرح شده هستند.
لینک دانلود متن کامل این مقاله در قالب فایل pdf
