ایا مذاکره و توافق احتمالی ایران با امریکا می تواند مانع از اغاز جنگ دیگری باشد؟
روایتهای مختلف در ایران چه می گویند؟
جمهوری اسلامی تا قبل از جنگ ۱۲ روزه برای کاهش فشارهای سیاسی و اقتصادی و تبلیغاتی امریکا گزینه های متعددی داشت تا به تعبیر ایت الله خامنه ای نتیجه آن ٬ جلوگیری از جنگ و پرهیز از مذاکره مستقیم با واشنگتن باشد. او بارها گفته بود نه جنگ خواهد شد و نه با امریکا مذاکره خواهد کرد. این سیاست تا ۱۳جون ۲۰۲۵ کارامد بود. اما بعد از حمله اسراییل به ایران و مشارکت امریکا در حمله به تاسیسات هسته ای ایران به نظر می اید عمر این سیاست پایان یافته و گزینه های ایران در شرایط کنونی اولا محدود شده و ثانیا زمان انتخاب ایران نیز به حدود دو ماه محدود شده .
جمهوری اسلامی قبلا در مذاکرات غیر مستقیم خود با امریکا که پنج دور با وساطت عمان برگزار شد از دستاوردهای هسته ای خود بعنوان یک اهرم فشار یا کارت بازی استفاده می کرد. همچنین توانسته بود با مانورهای نظامی از وقوع جنگ جلوگیری کند. اما پس از جنگ اخیر هم خسارتهای جدی به تاسیسات هسته ای ایران وارد شده و هم اسراییل علی رغم موشک باران شهرهایش از جانب ایران که منجر به درخواست اتش بس شد جرات بیشتری برای تهدید و تجاوز به ایران پیدا کرده . شاید به همین علت است که ایت الله خامنه ای در پیام تسلیت اربعین شهدای جنگ اخیر از نیروهای مسلح ایران خواسته امادگی خود را برای دفاع از ایران بالا ببرند. در چنین شرایطی جمهوری اسلامی در دو ماه پیش رو که مهلت اروپایی ها برای اجرای مکانیسم ماشه است دو گزینه اصلی پیش رو دارد.
گزینه اول ادامه سیاست عدم مذاکره مستقیم با امریکا و بازگشت مکانیسم ماشه و تجدید درگیری با اسراییل است . اسراییل بعد از جنگ بارها اعلام کرده هر وقت تهدیدی از جانب ایران مشاهده کند مجددا به ایران حمله خواهد کرد. گزینه دوم مذاکره مستقیم با امریکا به منظور رسیدن به توافق با واشنگتن و حتی ایجاد رابطه با امریکاست . مقامات جمهوری اسلامی معتقدند که اسراییل بدون حمایت و تایید امریکا هیچ وقت نمی تواند تهدیدی علیه ایران باشد و در صور تی که رابطه ایران و امریکا بهبود یابد عملا تهدید اسراییل نیز خنثی خواهد شد و به همین دلیل تل اویو از گذشته سرسخت ترین مخالف توافق احتمالی ایران و امریکا بوده و هست.
در چنین شرایطی و در همین راستا اخبار غیر رسمی حکایت از این دارد که برخی از روسای جمهور سابق ایران مثل سید محمد خاتمی و حسن روحانی در نامه های جداگانه ای به ایت الله خامنه ای خواستار تصمیم گیری ایشان برای توافق با امریکا شده اند. حسن روحانی رییس جمهور اسبق ایران پیشتر نیز بارها درباره ضرورت برقراری رابطه امریکا موضع گیری کرده و حتی در دوران ریاست جمهوری خود برای نخستین بار در سالهای پس از انقلاب با باراک اوباما تلفنی صحبت کرد.
همچنین گفته می شود دیپلماتهای سابق وزارت امور خارجه با محوریت محمد جواد ظریف نیز در نامه ای جداگانه به ایت الله خامنه ای خواستارمذاکره و برقراری رابطه با امریکا به منظور حل و فصل اختلافات فیمابین شده اند که سالها انباشته شده است . هنوز خبر نگارش این نامه ها دررسانه های ایران منتشر نشده اما همزمان در فضای مجازی ورسانه ای ایران دهها مقاله و یادداشت از جانب مفسران و تحلیلگران سیاسی ایران با مضمون مشابه نوشته ومنتشر شده .
در سه دهه اخیر نیز بارها چنین نامه نگاری هایی از سوی مقامات و فعالان سیاسی و حزبی با ایت الله خامنه ای در باره روابط با امریکا انجام شده اما موضع رهبر ایران همیشه مخالفت با این استدلال بود ه که به وعده های امریکا نمی توان اعتماد کرد . تنها موردی که ایت الله خامنه ای اجازه مذاکره مستقیم با امریکارا صادر کرد به سال ۲۰۱۲باز می گردد و بعد از ارسال چند نامه باراک اوباما به رهبر جمهوری اسلامی .در پی ان علی اکبر صالحی وزیر وقت امور خارجه ایران به دستور ایت الله خامنه ای وارد مذاکره با امریکایی برای رفع تحریم ها شد و جالب اینجاست که محمود احمدی نژاد رییس جمهور وقت از این مذاکرات خبر نداشت. مذاکراتی در دولت حسن روحانی به توافق برجام منجر شد.
محمود احمدی نژاد نیز اخیرا در اظهاراتی جنجالی مدعی شده در سالهای گذشته فرصت های مناسبی برای توافق با امریکا وجود داشته که جمهوری اسلامی ان را از دست داده است.
از سوی دیگر مخالفین مذاکره با امریکا نیز درایران بسیار فعال و با نفوذ هستندانها با اشاره به تجربه جنگ اخیر معتقدند امریکا حتی در مذاکرات قبل از جنگ نیز ایران را وارد بازی فریب کرده بود وبه همین دلیل مذاکره با چنین دولتی بویژه ترامپ هیچ فایده ای ندارد و درصورت مذاکره مجدد عزت ملی خدشه دار می شود. البته عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران در یک مصاحبه تلویزیونی با رد این ادعا گفته اگر با امریکا مذاکره نمی کردیم امروز متهم بودیم که جنگ تحمیلی نتیجه مذاکره نکردن بود در حالی که تحمیل جنگ به ایران همزمان با مذاکرات ایران و امریکا٬ نشان دهنده حقانیت و منطق قوی ایران در دیپلماسی است .
دیپلماسی جدید جمهوری اسلامی پس از جنگ با مذاکره معاونین وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی در جمعه پیش در استانبول اغاز شد و به نظر می رسد در هفته ای اتی استمرار خواهد یافت . اما اینکه به مذاکره مستقیم با امریکا منجر شود با نه بستگی به رای و نظر ایت الله خامنه ای دارد . اما برای درک سختی و پیچیدگی تصمیم رهبر جمهوری اسلامی باید توجه کرد از یکسواحتمال داردعدم توافق با امریکا منجر به بازگشت مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران و حتی جنگی جدیدعلیه تهران شود اما از سوی دیگر هیج تضمینی هم وجود ندارد مذاکره مستقیم با امریکا منجر به توافق سازنده با واشنگتن گردد به گونه ای که جلو جنگ جدید گرفته شود و تحریم های اقتصادی و مالی و بانکی علیه ایران کاهش یابد یا رفع شود. به نظر می رسد نقش کشورهای مهم منطقه مانند عربستان و امارات و قطر می تواند در رسیدن به یک توافق بسیار اثرگذار باشد.
