امیر دبیری مهر
عضو هیات علمی موسسه پژوهشی اندیشه و قلم
صادق قطب زاده از نزدیکان امام خمینی در انقلاب بود که پس از پیروزی انقلاب هم مدتی رییس صداوسیما و وزیر امور خارجه شد اما تنها ۴ سال پس از انقلاب به اتهام کودتا علیه جمهوری اسلامی اعدام شد.
محمد امین فرج اللهی در کتاب پژوهشی خود برای نخستین بار با استناد به اسناد وزارت اطلاعات نشان داده هر چند قطب زاده واقعا جنین قصدی علیه رهبر انقلاب داشته همه در واقع او در یک بازی پیچیده اطلاعاتی و امنیتی طراحی شده از سوی مسکو و اجرا شده از جانب حزب توده قربانی پاپوش حزب توده و شوروی بوده …برای اگاهی از شرح ماجرا خواندن کتاب را توصیه میکنم اما خلاصه ماجرا این است که :
قطب زاده مواضع شدیدی علیه شوروی و حزب توده داشت و به همین خاطر از ک گ ب دستور حذف او به هر قیمتی صادر می شود. در اجرای این دسیسه٬ چکی جعلی به مبلغ یک میلیون دلار از طرف ارتش امریکا به نام قطب زاده صادر و برای سفیر ایران در پاریس ارسال می شود.سفیر وقت ایران شمس الدین امیرعلایی که رابطه خوبی با قطب زاده نداشت آن را افشا می کند. این بهتان دروغ به قطب زاده همزمان با تلاش او برای حل بحران گروگانگیری و استرداد شاه از طریق ارتباط با همیلتون جردن رییس دفتر کارتر ٬ برای بسیاری باور پذیر بود .بویژه که حزب توده هم در فضای سیاسی و رسانه ای بر آن می دمید . فراموش نکنیم شعار اصلی حزب توده پاکسازی انقلاب از نیروهای غیرخودی و ناخالص و لیبرال و غربگرا و ضد انقلاب بود. در نتیجه قطب زاده از صحنه قدرت کنار رفت و منزوی و از نظر روحی آماده اقدام علیه جمهوری اسلامی شد. اطلاعات سپاه در ان زمان حسب وظیفه ذاتی او را تحت نظر داشت تا اینکه از طریق شنود ارتباط او با مهندس داراب فروزان که خانهای درجماران داشت توجه بچه های اطلاعات را جلب کردو تصمیم گرفته شد برای کسب اطلاعات بیشتر یک فرد نفوذی را به قطب زاده نزدیک کنند. در این مقطع در سال ۱۳۶۰ حزب توده بعنوان حزب وابسته شوروی در ایران که ژست انقلابی تنوری و ضد امریکایی و ضد غرب گرفته بود و در همه سازمانهای حساس حتی ارتش و سپاه نفوذ و رابط داشت وارد عمل شد تا ضربه دوم واصلی و تکمیلی را به هدف خود یعنی قطب زاده بزند. داستان از اینجا بسیار پیچیده و جالب می شود. این حزب وشبکه مخفی آن با محوریت محمد مهدی پرتوی و رحمان هاتفی توانست سرهنگ بیژن کبیری و سرهنگ هوشمند عطاریان را که هر دو عضو حزب توده بودند اما با نفوذ روابط خوبی با دادگاه ارتش و اقای ری شهری داشتند را بعنوان معتمدین به اطلاعات سپاه معرفی کنند تا با قطب زاده ارتباط برقرار کنند . پیچیدگی داستان در اینجا واقعا خیره کننده ودرس اموز است. دقت کنید ماموران ک گ ب بعنوان معتمدین اطلاعات سپاه به قطب زاده نزدیک می شوند که از توطئه او علیه نظام جمهوری اسلامی اگاه شوند اما در واقع دنبال اجرای فرمان مسکو برای نابودی قطب زاده هستند. کبیری در ارتباط با قطب زاده خود را یک افسر ناراضی از انقلاب جا زده و به قطب زاده نزدیک می شود. همین کار را بطور موازی هوشنگ عطاریان هم انجام می دهد . بدون اینکه این دو خط موازی از فعالیت همدیگر مطلع باشند اما هر دو قطب زاده را به کودتا کودتا واقدام علیه نظام تشویق می کنند وهمزمان همه اطلاعات را به حزب توده و اطلاعات سپاه می دهند. جالب اینجاست این دو نفر اطلاعات غلط فراوانی هم به قطب زاده می دهند که او فکر کند احتمال موفقیت کودتا بالاست و وسط راه منصرف نشود . غافل از اینکه او در حال بازی در زمین کینه قدیمی روسها ست . قطب زاده ۱۹ فروردین ۱۳۶۱ بازداشت و مدتی بعد اعدام شد.
پی نوشت :
کتاب «سایۀ سرخ»، نوشته محمدامین فرجالهی
پژوهشی درباره تشکیلات مخفی حزب توده ایران از ۱۳۲۰ تا ۱۳۶۲
این پژوهش با تکیه بر اسناد اطلاعاتی پیش و پس از انقلاب ایران و با قلمی روان و شیوا ،به بازخوانی دقیق و مستند تشکیلات مخفی حزب توده ایران میپردازد.
کتاب «سایۀ سرخ» حاصل پژوهشی چندساله است که از دل اسناد طبقهبندی شده، گزارشهای اطلاعاتی، منابع آشکار منتشر شده و روایتهای تاریخ شفاهی، تصویری تازه و واقعگرایانه از یکی از پیچیدهترین شبکههای سیاسی-امنیتی در تاریخ معاصر ایران ارائه میدهد.
این اثر تلاش دارد پرده از لایههای پنهان روابط امنیتی حزب با شوروی و نقش آن در تحولات کلان کشور بردارد. نویسنده به رابطه اطلاعاتی حزب توده با نهادهای اطلاعاتی شوروی میپردازد و با تحلیل اسناد و گزارشهای موجود، همکاری سازمانیافته حزب با سرویسهای اطلاعاتی شوروی، بهویژه کا.گ.ب، را روشن میسازد. این کتاب با تمرکز بر مهمترین منابع اطلاعاتی حزب، چهرهها و نهادهایی معرفی میشوند که اطلاعات حیاتی کشور را در اختیار حزب قرار دادهاند و مسیرهای انتقال این اطلاعات به خارج از کشور نیز بررسی میشود.
فرجالهی سپس با واکاوی دقیق اسناد و شواهد موجود، به بررسی نقش حزب توده در رویدادهای حساسی چون کودتای نوژه و کودتای قطبزاده میپردازد و میزان نفوذ یا دخالت اعضای حزب در این تحرکات امنیتی را مورد ارزیابی قرار میدهد.در پایان، کتاب به فرآیند طیشده در نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی برای ضربه به حزب میپردازد و با استناد به اسناد رسمی و روایت مأموران دخیل، روند شناسایی، رصد و در نهایت انهدام شبکه مخفی حزب توده را بهصورت مستند روایت میکند.
کتاب «سایۀ سرخ» را میتوان نقطه عطفی در پژوهشهای امنیتی و سیاسی مربوط به تاریخ معاصر ایران دانست.
