۵ ساحت یا بعد وجودی انسان : جسم و روان و ذهن و مغز و روح : بخش پنجم (مغز)

• ساحت مغزی یا نورولوژیک:

قبل از هر چیز عرض کنم که در این سلسله مقالات بین ذهن و روان و مغز تفاوت می گذاریم . منظورمان را از روان بیان کردیم و در بخش های بعد درباره ذهن هم سخن خواهیم گرفت . مغز، شامل مخ، ساقه مغز و مخچه است. این عضو، اکثر فعالیت‌های بدن، همچون پردازش، یکپارچه سازی و هماهنگ‌کردن اطلاعات دریافتی از اعضای حسی را کنترل کرده و با ارسال دستورالعمل‌هایی به سایر نقاط بدن، تصمیم‌سازی می‌کند. مغز در استخوان‌های جمجمه قرار داشته و توسط آن‌ها محافظت می‌شود.

آناتومی سیستم عصبی دارای دو بخش اصلی است: سیستم عصبی مرکزی[۱] و سیستم عصبی محیطی .[۲]سیستم مرکزی مرکز فرماندهی بدن است و از مغز و نخاع تشکیل شده

. در واقع سیستم عصبی شبکه‌ای از اعصاب است که بقیه بدن را به CNS متصل می‌کند. این دو سیستم با هم کار می‌کنند تا اطلاعات را از داخل بدن و از محیط بیرون آن جمع آوری کنند.

سیستم‌ها؛  اطلاعات جمع‌آوری‌شده را پردازش می‌کنند و سپس دستورالعمل‌ها را به بقیه بدن ارسال می‌کنند و پاسخ مناسب را تسهیل می‌کنند.در بیشتر موارد، مغز نقطه مقصد نهایی برای اطلاعات جمع آوری شده توسط بقیه سیستم عصبی است. هنگامی که داده ها به دست می‌آیند، مغز قبل از ارسال هر گونه دستور لازم، آنها را مرتب می‌کند و فایل می‌کند. مغز به بخش‌های مختلفی از جمله مغز و ساقه مغز تقسیم می‌شود. این بخش‌ها بخش‌هایی از حجم کار کلی مغز، از جمله ذخیره و بازیابی حافظه و صاف کردن حرکات بدن را کنترل می‌کنند. اگرچه مغز مرکز کنترل است، اما کار آن بدون نخاع، که مجرای اصلی انتقال اطلاعات بین مغز و بدن است، امکان پذیر نخواهد بود. اعصاب سیستم محیطی از ساقه مغز یا نخاع منشعب می‌شوند. هر عصب به ناحیه خاصی از تنه یا اندام ها متصل است و مسئول ارتباط با آن نواحی و از آن نواحی است..

مغز چه می‌کند؟

مغز آنچه را که فکر می‌کنیم و احساس می‌کنیم، نحوه یادگیری و یادآوری و نحوه حرکت و صحبت کردن را کنترل می‌کند. مغز را به عنوان یک کامپیوتر مرکزی در نظر بگیرید که تمام عملکردهای بدن را کنترل می‌کند. بقیه سیستم عصبی مانند شبکه‌ای است که پیام‌ها را از مغز به قسمت‌های مختلف بدن به عقب و جلو می‌فرستد. این کار را از طریق طناب نخاعی انجام می‌دهد، که از مغز به سمت پایین و از پشت عبور می‌کند. این شامل اعصاب نخ مانند است که به اندام های بدن منشعب می‌شود.

مغز چگونه کار می‌کند؟

وقتی پیامی از هر جای بدن به مغز می‌رسد، مغز به بدن می‌گوید که چگونه واکنش نشان دهد. به عنوان مثال، اگر یک اجاق گاز داغ را لمس کنید، اعصاب پوست شما پیام درد را به مغز شما ارسال می‌کند. سپس مغز پیامی را ارسال می‌کند که به ماهیچه‌های دست شما می‌گوید که کنار بکشند. البته اینجا ذهن هم در فرایند واکنشی انسان ایفای نقش می کند. این مسابقه رله عصبی در یک لحظه اتفاق می‌افتد.

قسمت‌های مغز چیست؟

مغز از سه بخش اصلی تشکیل شده است: مغز جلو، مغز میانی و مغز عقب.

مغز جلویی بزرگترین و پیچیده ترین قسمت مغز است. این شامل مخ – ناحیه‌ای با تمام چین‌ها و شیارهایی است که معمولاً در تصاویر مغز دیده می‌شود – و همچنین ساختارهای دیگر زیر آن . مغز حاوی اطلاعاتی است که اساساً ما را همان چیزی که هستیم می‌سازد: هوش، حافظه، شخصیت، احساسات، گفتار و توانایی احساس و حرکت.

در قسمت داخلی پیش مغز، تالاموس، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز قرار دارند: تالاموس پیام‌هایی را از اندام‌های حسی مانند چشم، گوش، بینی و انگشتان به قشر مغز منتقل می‌کند. هیپوتالاموس نبض، تشنگی، اشتها، الگوهای خواب و سایر فرآیندهای بدن ما را که به طور خودکار اتفاق می‌افتند، کنترل می‌کند. هیپوتالاموس همچنین غده هیپوفیز را کنترل می‌کند هیپوفیز هورمون‌های کنترل کننده رشد، متابولیسم، تعادل آب و مواد معدنی، بلوغ جنسی و پاسخ به استرس را می‌سازد.

مغز میانی در بخش زیرین و وسط قرار دارد که به عنوان یک هماهنگ کننده اصلی برای تمام پیام‌هایی  که از مغز به نخاع وارد و خارج می‌شود، عمل می‌کند.

مغز خلفی یا مغز عقبی در زیر انتهای پشتی مخ قرار دارد. از مخچه، پونز و مدولا تشکیل شده است. مخچه – که به آن “مغز کوچک” نیز می‌گویند زیرا شبیه نسخه کوچکی از مخ است – مسئول تعادل، حرکت و هماهنگی است. ساقه مغز پیام‌های مغز را می‌گیرد، می‌فرستد و هماهنگ می‌کند. همچنین بسیاری از عملکردهای خودکار بدن مانند تنفس، ضربان قلب، فشار خون، بلع، هضم و پلک زدن را کنترل می‌کند.

نواحی خاصی از مغز مسئول پردازش انواع مختلف اطلاعات هستند. اینها لوب نامیده می‌شوند و چهار مورد از آنها وجود دارد: لوب پیشانی، جداری، تمپورال و پس سری.

مغز دارای دو نیمه راست و چپ است که به آنها نیمکره می‌گویند. آنها در وسط توسط نواری از رشته‌های عصبی (جسم پینه ای) به هم متصل شده‌اند که به آنها امکان برقراری ارتباط را می‌دهد. این نیمه‌ها ممکن است شبیه تصاویر آینه‌ای از یکدیگر به نظر برسند، اما بسیاری از دانشمندان معتقدند که عملکردهای متفاوتی دارند: سمت چپ سمت منطقی، تحلیلی و عینی در نظر گرفته می‌شود.

تصور می‌شود سمت راست شهودی، خلاقانه تر و ذهنی تر است. بنابراین هنگامی که حساب و کتاب می‌کنید، از سمت چپ استفاده می‌کنید. هنگامی که به موسیقی گوش می‌دهید، از سمت راست استفاده می‌کنید. اعتقاد بر این است که برخی از افراد بیشتر “راست مغز” یا “چپ مغز” هستند در حالی که برخی دیگر “کل مغز” هستند، به این معنی که آنها از هر دو نیمه مغز خود به یک میزان استفاده می‌کنند.

قشر مغز چیست؟

لایه بیرونی مغز قشر مغز نامیده می‌شود (همچنین به عنوان “ماده خاکستری” شناخته شده است). اطلاعات جمع آوری شده توسط حواس پنج گانه به مغز و به قشر مغز می‌رسد. سپس این اطلاعات برای پردازش بیشتر به قسمت‌های دیگر سیستم عصبی هدایت می‌شود.

سیستم عصبی چگونه کار می‌کند؟

عملکرد اساسی سیستم عصبی تا حد زیادی به سلول‌های کوچکی به نام نورون‌ها بستگی دارد. مغز میلیاردها نفر از آنها را دارد و آنها مشاغل تخصصی زیادی دارند. به عنوان مثال، نورون‌های حسی اطلاعات را از چشم، گوش، بینی، زبان و پوست به مغز می‌فرستند. نورون‌های حرکتی پیام‌ها را از مغز به بقیه بدن منتقل می‌کنند.

با این حال، همه نورون‌ها اطلاعات را از طریق یک فرآیند پیچیده الکتروشیمیایی به یکدیگر منتقل می‌کنند و ارتباطاتی ایجاد می‌کنند که بر نحوه تفکر، یادگیری، حرکت و رفتار ما تأثیر می‌گذارد. توجه کنید اینجا مغز مستقیما از فیزیک و جسم تاثیر می پذیرد.

قسمت‌های مختلف مغز قسمت‌های مختلف بدن را حرکت می‌دهد. سمت چپ مغز حرکات سمت راست بدن را کنترل می‌کند و سمت راست مغز حرکات سمت چپ بدن را کنترل می‌کند. مثلاً وقتی پدال گاز ماشین خود را با پای راست فشار می‌دهید، این سمت چپ مغز شما است که پیامی را می‌فرستد که به شما اجازه انجام این کار را می‌دهد.

سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک

بخشی از سیستم عصبی محیطی به نام سیستم عصبی خودمختار بسیاری از فرآیندهای بدن را که تقریباً هرگز نیازی به فکر کردن در مورد آنها نداریم، مانند تنفس، هضم، عرق کردن و لرز کنترل می‌کند. سیستم عصبی خودمختار دارای دو بخش است: سیستم عصبی سمپاتیک و سیستم عصبی پاراسمپاتیک.

سیستم عصبی سمپاتیک بدن را برای استرس ناگهانی آماده می‌کند، مثلاً اگر شاهد دزدی باشید. هنگامی که اتفاق ترسناکی رخ می‌دهد، سیستم عصبی سمپاتیک قلب را تندتر می‌کند به طوری که خون را به سرعت به قسمت‌های مختلف بدن که ممکن است به آن نیاز داشته باشند می‌فرستد. همچنین باعث می‌شود که غدد آدرنال در بالای کلیه‌ها آدرنالین ترشح کنند، هورمونی که به دادن قدرت اضافی به ماهیچه‌ها برای فرار سریع کمک می‌کند. این فرآیند به عنوان پاسخ “جنگ یا گریز” شناخته می‌شود که مکانیزم واکنشی اجداد انسان بوده است .

سیستم عصبی پاراسمپاتیک دقیقا برعکس عمل کرده و بدن را برای استراحت آماده خواهدمی‌کند. همچنین به حرکت دستگاه گوارش کمک می‌کند تا بدن ما بتواند به طور موثر مواد مغذی را از غذایی که می‌خوریم دریافت کند.

توضیح درباره مغز و سیستم عصبی در همین حد کفایت می کند.

[۱] – (CNS)

[۲] -(PNS)

برای مطالعه درس گفتارهای قبلی به اینجا مراجعه کنید