اغاز دور تازه اعتراضات مردمی در ایران و سناریوهای احتمالی

امیر دبیری مهر

همانطور که مکرردر تحلیل های قبلی پیش بینی شده بود جامعه ایران بیشتر به دلایل اقتصادی و اجتماعی اماده اعتراض و تظاهرات است . میزان بالای نارضایتی ازعملکرد نهادهای حاکمیتی را به اسانی می توان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مشاهده کرد. اما مساله اینجاست که وجود نارضایتی در فضای مجازی چندان حاکمیت و مدیران ارشد را نگران نمی کند اما همین که بهانه ای ایجاد شود تا بخشی از جمعیت ناراضی و معترض از فضای مجازی به خیابانها سرازیر شوند حاکمیت به شدت نگران شده و به فکر مهار این اعتراض ها می افتد تا مبادا فراگیر تر شده و به دیگر شهرها سرایت کند و اعتراض صنفی و معیشتی به جنبش اجتماعی تبدیل شود و در انتها رنگ انقلابی برای تغییر رژیم بگیرد .

 امسال این نگرانی با توجه به وقوع جنگ ۱۲ روزه اسراییل وامریکا علیه جمهوری اسلامی به شکل مضاعفی افزایش یافته است . بدین گونه که گفته می شود طراحان جنگ ۱۲ روزه انتظار داشتند با حمله به مراکز نظامی و انتظامی ٬زمینه اعتراض خیابانی مردم تهران را فراهم و  مقدمات فروپاشی جمهوری اسلامی ایجاد شود. اما با خشم و مخالفت اکثریت مردم ایران با حمله نظامی اسراییل این اتفاق نیفتاد. اما درهفته های اخیر با افزایش بی سابقه طلا و دلار در ایران و انفعال دولت در قبال این مساله٬  نگرانی مردم از کاهش ارزش پول ملی بالارفت  . با عبور قیمت سکه طلا در ایران از مرز ۱۵۰ میلیون تومان و قیمت دلار از ۱۴۰ هزار تومان در  شنبه گذشته این نگرانی عمومی به اعتراض بخشی از فعالان بازارهای تهران منتقل شد و فروشندگان کالاهایی که قیمت انها به قیمت دلار وابسته است روز یکشنبه دست به اعتراض خیابانی زدند و در روز بعد این اعتراض ها در برخی شهرها مانند تهران و همدان و قشم و ملارد در نزدیکی تهران بازتاب رسانه ای پیدا کرد و رسانه هاو شبکه های اجتماعی  مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور این اعتراض ها را از دو جهت بزرگنمایی کردند اول اینکه میزان و فراگیری ان را بیشتر ازواقعیت نشان دادند و دوم اینکه اعتراض صنفی به گرانی ارز را به مخالفت با نظام جمهوری اسلامی تفسیر کردند. هر چند نمی توان انکار کرد بطور طبیعی بخشی از معترضین همیشه خواستار تغییر رژیم درایران بوده وهستند .

 اعتراضات چند روز اخیر  با چند اتفاق مهم دیگر همزمان شده که می تواند به تحولات غیر قابل پیش بینی منجر شود.این اتفاقات عبارتند از :

• دیدار نتانیاهو با ترامپ در امریکا وتاکید هر دو مقام امریکایی و اسراییلی بر احتمال مجدد حمله به تاسیسات هسته ای و موشکی ایران

• پذیرش استعفای رییس بانک مرکزی ایران که بسیاری معتقدند او با سو مدیریت و ناتوانی از بازگرداندن بالغ بر ۱۱۶ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات در ۷ سال اخیر نقش موثری در گرانی های اخیر داشته .

• مخالفت بی سابقه مجلس ایران با کلیات لایحه بودجه به این دلیل که در ان جنبه های حمایتی از معیشت مردم کم رنگ است .

با توجه به مطالب بالا چند سناریو برای اعتراضات جدید در ایران قابل تصوراست که احتمال وقوع هر کدام وابسته به ۴ متغیر مهم زیر است .

• نحوه رفتار معترضین

• تصمیمات حکومت در ایران برای آرام سازی جامعه

• نحوه برخورد نهادهای امنیتی و انتظامی با اعتراض ها

• و مواضع و سیاست های کشورهای خارجی بویژه امریکاو اروپا وبویژه اسراییل

سناریوهای احتمالی عبارتند از :

• با توجه به وجه پر رنگ اقتصادی و معیشتی این اعتراضات ٬اگر حکومت بتواند با تدابیری نشان دهد کنترل اوضاع را در دست دارد ومی تواند گرانی ها را مهار کند ودرمقابله با معترضین همدلی و نرمش اتخاد و از خشونت پرهیز شود این اعتراضات فروکش خواهد کرد ودر قالب مطالبات و خواسته های گروهی و صنفی وجه مسالمت امیز خواهد گرفت. دستور رییس جمهور به وزیر کشور برای گفتگو با معترضین اقدام مناسبی در این راستا ارزیابی می شود( ضروری است اشاره کنم برخلاف ادعای مخالفین جمهوری اسلامی که هر گونه اعتراض در ایران را به انقلاب سیاسی تعبیر می کنند از نظر علم سیاست اعتراضات در ایران همه ی ویژگی های انقلابهای سیاسی را ندارد و از سطح جنبش اجتماعی بالاتر نمی رودمانند اعتراض ها جنیش زن زندگی ازدی در سال ۲۰۲۲ که شرح این مساله مجال جداگانه ای می خواهد.)

• اگردولت نخواهد یا نتواند قیمت های ارز و طلا و گرانی ها را کنترل کند و به مطالبات مردم معترض با تصمیماتی ملموس پاسخ دهد ادامه این اعتراض ها تا زمانی که معترضین به خواسته های خود دست پیداکنند ادامه خواهد داشت . شاید چند روز فروکش کند اما مجددا و به بهانه دیگری دوباره سر برمی اورد و حتی می تواند گسترش کرده و با توجه به میزان نارضایتی ها و خشم برخی از مردم از سیاستهای کشور رادیکال شود. نهادهای متولی نظم و امنیت در این سناریو با درس گرفتن از تجربه های گذشته از هر گونه خشونت پرهیز کرده و صرفا بر مهار وارام سازی اعتراض ها متمرکز خواهند بود. رسانه های وابسته به حاکمیت نیز با انعکاس منصفانه اعتراض ها ٬ ها از سیاسی نشان دادن آن و وابسته نشان دادن معترضین به خارج از کشور پرهیز خواهند کرد.در گذشته هم رسانه های وابسته قدرت و هم نهادهای ذی ربط امنیتی و انتظامی در این مساله موفق عمل نکردند.

• نوع مواجهه حکومت با اعترا ض های شکل گرفته سناریوی سوم و چهارم را شکل خواهد داد. اگر حکومت اعتراضات با نوعی براندازی نرم تعبیر کرده و رسانه های وابسته به حکومت روایت انقلابی  از ان را منتشر کنند و نهادهای امنیتی و انتظامی با معترضین مانند دشمنان و ستون پنجم دشمن برخورد کنند نه تنها اعتراض ها ارام نخواهد نشد بلکه تشدید شده و به خشونت کشیده می شود و در خوش بینانه ترین حالت حکومت با اعمال سرکوب وسیع و شدید اعتراضات را خفه خواهد کرد. اما به نظر می رسد در این صورت سناریوی چهارم ظهور خواهد کرد.

• بدبینانه ترین سناریوی قابل تصور مداخله کشورهای خارجی بویژه اسراییل دراعتراضات داخلی ایران و منحرف کردن ان ازاعتراضات صنفی و مسالمت امیز به اغشاشات عمومی و خشن علیه ساختار سیاسی کشور و نظام جمهوری اسلامی و ایت الله خامنه ای است . در این صورت هم احتمال درگیری نظامی مجدد و حتی ترور رهبری وجود دارد و هم احتمال مداخله عوامل و گروههای وابسته به موساد در اعتراض های خیابانی . دوشنبه شب اکانت فارسی وابسته به موساد نوشت همراه معترضینی است که بخواهند جمهوری اسلامی را سرنگون کنند. سناریوی چهارم در تاریخ جنبش های اعتراضی در ایران سابقه نداشته و به نظر می رسد با توجه به مطالب گفته شده و شواهد موجود در صورت خشونت امیز شدن اعتراضها احتمال وقوع ان بالاست بر همین اساس هم رییس جمهور و هم رییس مجلس هشدار دادند در صورت حمله مجدد اسراییل پاسخ ایران سخت و غیر قابل محاسبه خواهد بود. بنا براین در جمع بندی می توان گفت فعلا توپ و میدان در اختیار جمهوری اسلامی است که با پرهیز ازخشونت در مواجهه با اعتراض ها و پاسخ ملموس و عملی به مطالبات و درخواستهای مردم ناراضی ٬ جلو خشونت امیز شدن اعتراض ها ومداخله احتمالی اسراییل را بگیرد.

این تحلیل با روند رخدادهای اتی مستعد به روز رسانی است